Πάντα κάτι μένει - Μάνος Ελευθερίου (’ξιος Λόγος)

[neck 627]

Θα ξεκινήσω κάπως αντίστροφα...Δε "λυπάμαι" για κανέναν μας από "εδώ μέσα" που γνωρίζω,σέβομαι και εκτιμώ,γιατί ξέρω πόσο πολύ αγαπά και στηρίζει ο καθένας μας το Γιώργο Νταλάρα...Δε χρειάζεται λοιπόν να περάσει κανένας μας test "Νταλαροφροσύνης",μέσα από τη γνώμη που εκφέρει για τις συγκεκριμένες αυτές δουλειές του "θείου"...

Ο "’ξιος Λόγος" είναι ένα εγχείρημα,που στηρίζω και θα στηρίζω,γιατί πάει "κόντρα στους καιρούς"...Τους "περίεργους και φτηνούς",όπως τους χαρακτήρισε ο Νταλάρας,από το Δημοτικό Θέατρο Βόλου...Προσοχή όμως!!"Φτηνή και περίεργη" δεν είναι η μουσική από μόνη της,αλλά "φτηνοί και περίεργοι" είναι στην πλειονότητά τους,εκείνοι που προωθούν όλο αυτό τον παράφωνο,ξεκούρδιστο,καψούρικο,"μπανιστηρτζίδικο","ό,τι να 'ναι" οχετό...Φτηνή δεν είναι η λαϊκή μουσική,άρα δεν είναι αρνητικό να την καρτερούμε...Το ίδιο και τη ροκ,την ethnic,την παραδοσιακή μουσική...Ας μην μπούμε λοιπόν στην κατηγορία εκείνων,που "βαθμολογούν" τα είδη της μουσικής...

Βαθμολογώ και θα βαθμολογώ με "άριστα" το Γιώργο Νταλάρα,για τη διαφορετικότητά του,για την ακατάπαυστη αναζήτησή του και "ανατροπή" των μουσικών του μονοπατιών...Θεωρώ παράλληλα δόκιμο και θετικό να εκφέρουμε την "προσμονή" και τη διαρκή μας δίψα για το καλύτερο αποτέλεσμα,όση κριτική μα κι αλήθεια συνάμα κι αν περιέχει από τη μεριά μας...Έτσι μας έμαθε άλλωστε ο ίδιος: να μη βολευόμαστε και διαρκώς να καρτερούμε το "τέλειο",μ'όλο τον "καθαρό ουρανό" της καρδιάς μας...

[Makis 2,780]

Αυριο θα γράψω και τις εντυπώσεις μου, γι αυτόν τον -κατ' εμέ-  εξαιρετικό δίσκο!

Επανέρχομαι με τις εντυπώσεις μου για τον 3ο δίσκο της σειράς "’ξιος Λόγος" , τον μελοποιημένο λόγο του Μάνου Ελευθερίου, κάτω από τον τίτλο "Πάντα κάτι μένει",

Κάποιοι φίλοι γνωρίζουν ήδη από συζητήσεις μας, τον ενθουσιασμό μου γι αυτό τον δίσκο,

Ειλικρινά θέλησα να τον ακούσω χωρίς να επιδιώξω νωρίτερα να ενημερωθώ ιδιαίτερα για τη συμμετοχή των συνθετών και των τραγουδιστών, ώστε να είναι μεγαλύτερη η αγωνία και η περιέργεια του πρώτου ακούσματος.Παράλληλα απέφυγα να διαβάσω και οποιαδήποτε σχόλια γράφτηκαν για το δίσκο σε γραπτά και ηλεκτρονικά μέσα, ακόμα και τα σχόλια σε αυτό εδώ το topic τα προσπέρασα φευγαλέα.Μόνο ένα μούδιασμα αντιλήφθηκα, το οποίο όχι μόνο δεν με επηρέασε αρνητικά, αλλά με εξίταρε ακόμη περισσότερο.

Η ώρα που ξεκίνησα την ακρόαση (2.30 τα ξημερώματα) με βοήθησε να αφοσιωθώ χωρίς τίποτα ξένο και παράταιρο να αποσπά την προσοχή.Αλλά έχασα τον ύπνο μου! Η μουσική και ο άξιος λόγος με παρέσυραν, ικανοποιώντας εκείνη την αρχέγονη ανθρώπινη ανάγκη-που λέει πολύ εύστοχα και ο Γιώργος Νταλάρας-να σηκωθείς λίγο πάνω από το έδαφος.

Κι αν οι στίχοι του Μάνου Ελευθερίου ήταν σχεδόν αναμενόμενο πως θα είναι από άριστα υλικά, οι μουσικές και οι ενορχηστρώσεις ήταν αυτές που με ξάφνιασαν ευχάριστα.

Βλέποντας εκ των υστέρων τις πληροφορίες του δίσκου, παρατήρησα πως τα τραγούδια που ξεχώρισα περισσότερο (με δυσκολία θα έλεγα, αφού ο συνεκτικός ιστός του λόγου κρατά σε ισορροπία όλα τα κομμάτια) ήταν ενορχηστρωμένα από τον Κώστα Παρίσση, τον Παναγιώτη Γιατράκο, και το Νίκο Καλαντζάκο.

Και αν για τον πρώτο, η συμμετοχή του στα "Υπόγεια Ρεύματα" παρείχε μια εξοικείωση στα αυτιά μου, για τους άλλους δύο, ήταν μια έκπληξη.Νομίζω πως οι νευρώδεις ενορχηστρώσεις τους, ανέδειξαν τα τραγούδια, και έδεσαν ακόμη περισσότερο τις συγγενείς συνθέσεις.

Στο πρώτο άκουσμα "κόλλησα" στο "Παράσταση θα δώσω" .

Ισως γιατί για το συγκεκριμένο ήταν η δεύτερη φορά(όπως και για 3 ακόμη) -προηγήθηκε η παρουσίαση στην εκπομπή "Στην υγειά μας".

Ο Νικόλας Κουμπιος δείχνει ξανά πως έχει ταλέντο και μέλλον.Γράφει ένα τραγούδι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του Πασχαλίδη (σαν να το γραψε ο ίδιος) και ο Κώστας Παρίσσης το "φωτίζει" ακόμη περισσότερο με έμπνευση που στην εισαγωγή και το τελείωμα θα έλεγα πως θυμίζει περισσότερο κι από Υπόγεια Ρεύματα, εκείνο το σκοτεινό ύφος που μας σύστησαν τα "Διάφανα Κρίνα".

Στη δεύτερη ακρόαση με συνεπήρε "Το κρεβάτι που τρίζει" .Εψαχνα στο σκοτάδι να βρω ποιος έγραψε αυτή την υπέροχη μελωδία.

Λάκης Παπαδόπουλος.Στοιβαρός ήχος σε ένα ερωτικό κρεσέντο με την Ελένη Τσαλιγοπουλου άνετη στο ροκ ένδυμα, -όπως στα λαϊκά και δημοτικά.Με την κορύφωση στο τέλος του τραγουδιού, ηφαίστειο που εκρήγνυται και αφήνει στο πέρασμα του κομμάτια λάβας να αιωρούνται και να πέφτουν σιγά σιγά στο έδαφος.

Την τρίτη φορά, η καταλυτική ερμηνευτική παρουσία του Γιώργου Νταλάρα σκέπασε τα πάντα.

"Ενας ζητιάνος στα χρυσά" κι ένας Χρήστος Θηβαίος ώριμος και αιχμηρός συναντά μια σπαρακτική ερμηνεία του Νταλάρα που συγκινεί και ξεσηκώνει.Κι ένας στίχος δύσκολος, σκληρός. Σε προκαλεί να βουτήξεις στα βαθιά, να βρεις το θησαυρό του.

Μετά "Η πανοπλία που φοράς" .’λλη έκπληξη εδώ από τον Γιώργο Καζαντζή.Ρυθμός και ένταση.Και φρεσκάδα από τον Σταύρο Σιόλα.Θα ήθελα να το δω και σε μια πιο τραχιά εκδοχή.Με καναν Θηβαιο,.Θα είχε ενδιαφέρον.

Με πήρε το ξημέρωμα.Αποκαμωμένο και γεμάτο.Και δεν έβλεπα την ώρα να βγει ο ήλιος, να αρχίσω πάλι, στη διαπασών αυτή τη φορά.Ετσι όπως του πρέπει.

Ο δισκος δεν βγήκε από το cd player.Και σε κάθε νέα ακρόαση πάντα κάτι νέο έμενε....

Το "Σε άδειο θέατρο" που αν δεν το διαβάσεις,για να δεις ότι εδώ έχει ρόλο δημιουργού ο Σταύρος Σιόλας (μακάρι να συνεχίσει έτσι) νομίζεις τι το έχει γράψει ο ίδιος ο Αλκίνοος-που το τραγουδά ιδανικά.

Το "Σάββατο βράδυ" .Ο Μαχαιριτσας ξεφεύγει από τη μανιέρα της κιθαριστικής μπαλάντας στα πρότυπα του "Τούρκου", δημιουργεί ατμόσφαιρα, και η Μελίνα Κανά γλυκαίνει την απόγνωση του στίχου.

Η αισιοδοξία του Ελευθερίου, διάχυτη στο όνειρο του "νησιού που κάπου υπάρχει" -το επιβεβαιώνει η "ελπιδοφόρα" νότα του Γαργάλα, και η "φωτεινή" ερμηνεία του Στόκα.

-Η "αλλιώτικη" μελώδια (με βάση όσα μας έχει συνηθίσει στα ελάχιστα δείγματα που έχουμε) του Γιώργου Νταλάρα, "Στα τραγούδια πού 'χω γράψει"

-η πρωτότυπη θεματολογία στους "Γέρους" με τον αναγνωρίσιμο ήχο του Μάλαμα,

-η "ταξιδιάρικη" εισαγωγή του Παπαδημητρίου με τους "Σταθμάρχες"

-και η παλαιϊκή δεύτερη φωνή του Γιώργου Νταλάρα πάνω στην πρώτη επίσης δική του (έτσι μου φάνηκε τουλάχιστον-διορθώστε με αν κάνω λάθος) "Στου σπιτιού τη σάλα" του Διονύση Τσακνή.

Και τέλος η διαύγεια στη χροιά του Γιάννη Κούτρα, σοφή επιλογή για κλείσιμο με την ηρεμία του Γιώργου Ανδρέου.

Έχοντας αγαπήσει τόσα χρόνια τον "δύσκολο" λόγο του Μάνου Ελευθερίου, σε λαϊκούς δρόμους, χαίρομαι που αντικρίζω καινούριο του υλικό (κυριολεκτικά αφού τα παλαιοτέρα από όσα συμπεριλαμβάνονται δεν χρονολογούνται περισσότερο από 2-3 χρόνια) ντυμένο ταιριαστά, αρμονικά με σύγχρονούς ηλεκτρικούς, και όχι μόνο, ήχους, δημιουργώντας ένα συνολικό έργο από το οποίο -όπως δηλώνει και ο τίτλος του- κάτι θα μείνει.

Όταν μάλιστα συνδυάζεται με τα υψηλά εικαστικά στάνταρ που είδαμε από την πρώτη κιόλας δουλειά της σειράς.

[ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΟΛΥΜΗΧΑΝΟΣ 11,573]

Το δικό μου σχόλιο χωρίζεται σε δυο σκέλη...Το πρώτο αφορά κάποιες σκέψεις μου και κάποιους προβληματισμούς σχετικά με το παραπάνω σχόλιο της Δώρας-HARDET και το δεύτερο σκέλος έχει να κάνει με το δίσκο...

Να σημειώσω επίσης πως γράφω τρεις εβδομάδες σχεδόν, μετά την κυκλοφορία του δίσκου , γιατί ήθελα να τον ακούσω καλά, πολύ καλά και πάλι ίσως είναι λίγο νωρίς....Θεωρώ επίσης πως όλα τα σχόλια που γράφτηκαν τις πρώτες 3-4 μέρες, είτε θετικά είτε αρνητικά, είναι τουλάχιστον βεβιασμένα...

Δώρα , εκτός από την αγωνία σου , για την αποδοχή αυτού του δίσκου από την κοινότητα, διακρίνω και μια διάθεση νουθεσίας....Κι έναν εκνευρισμό...Γιατί άραγε; Δεν είναι η πρώτη φορά που εκτίθενται κάποιοι προβληματισμοί σχετικά με μια νέα κυκλοφορία...Τι θα έπρεπε δηλαδή, όλοι να είναι ευχαριστημένοι με οτιδήποτε κυκλοφορεί και η ελεύθερη και χωρίς κατευθύνσεις και λογοκρισία σελίδα μας, να γίνει ένα περιοδικό σαν αυτά τα διαφημιστικά που εκδίδουν τα δισκοπωλεία και εκθειάζουν τα πάντα;

Και στο κάτω κάτω ένας δίσκος με 13 τραγούδια είναι, τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο...Σε άλλους θα αρέσει , σε άλλους δεν θα αρέσει, σε άλλους θα αρέσει λιγότερο, σε άλλους περισσότερο.Τι πιο ωραίο απ'αυτή τη "γλυκειά κόντρα" μεταξύ των γούστων των ανθρώπων;...

Προσωπικά, ευχαριστήθηκα ιδιαίτερα τις προάλλες, όταν κουβεντιάζοντας με το φίλο μου το Μάκη, διαπίστωσα , πως δεν συμφωνήσαμε σε τίποτα , σχετικά με το συγκεκριμένο δίσκο....Ε, και τι έγινε, θα μαλώσουμε γι'αυτό;

Σημειώνεις λοιπόν στο τέλος:

"Αυτή η καλλιτεχνική ανταλλαγή που κάνει με το Χρήστο Θηβαίο γράφει ιστορία, αλλά αυτή την ώρα δυστυχώς για σας, δε μπορείτε να το καταλάβετε."

Ποιος είναι αυτός που θα κρίνει τι μπορεί και τι δεν μπορεί να καταλάβει ο καθένας από μας;

Αναφέρεις επίσης παραπάνω:

"Όμως, ας μην προχειρολογούμε επειδή τα αριστουργηματικά, σύγχρονα και εν πολλοίς ηλεκτρικά αφηγηματικά τραγούδια του "Πάντα κάτι μένει" δεν είναι τα μπουζουκοτράγουδα που ονειρευόμασταν".

Μακάρι να κάνω λάθος, αλλά ,έτσι όπως το εκλαμβάνω εγώ ,ο όρος "μπουζουκοτράγουδα" αναφέρεται υποτιμητικά....Αν είναι έτσι, σου λέω πως το λαικό τραγούδι δεν αποτελείται μόνο από "μπουζουκοτράγουδα"...Υπάρχουν εκατοντάδες για να μην πω χιλιάδες παραδείγματα....

Αν δεν είναι έτσι και ο όρος "μπουζουκοτράγουδα" αναφέρεται κυριολεκτικά, στα τραγούδια με τη χρήση του μπουζουκιού δηλαδή, πάλι σου λέω πως ένα τραγούδι δεν χαρακτηρίζεται ως λαικό από τη χρήση και μόνο του συγκεκριμένου οργάνου....

Σε κάποιο άλλο σημείο σημειώνεις (και πάλι σε προστακτική):

"Το λαϊκό τραγούδι με τους όρους του '50 του '60 και του '70 δεν μπορεί να υπάρξει. Ξεχάστε το. Το λαϊκό τραγούδι δεν το κάνουν οι συνθέτες, οι στιχουργοί και οι τραγουδιστές αλλά ο λαός που παίρνει ένα τραγούδι και το κάνει κομμάτι της κοινής μας συνείδησης. Ο κόσμος, αυτόν τον καιρό, έχει άλλες αισθητικές προτεραιότητες που καθορίζονται από το περιεχόμενο των εκπομπών της τηλεόρασης. Ο λαός που κάποτε συζητούσε ατέλειωτες ώρες για το πώς τραγουδά ο Νταλάρας και μάθαινε τα τραγούδια του Τσιτσάνη, του Καλδάρα, του Ξαρχάκου, του Κουγιουμτζή, του ΛοΊζου και πολλών άλλων σήμερα είτε μας αρέσει είτε όχι ασχολείται με τα υποπροϊόντα του τηλεοπτικού έλους"

ΜΕΓΑ ΛΑΘΟΣ!!!....Δεν είναι μόνο τα μέλη της κοινότητάς μας που αναζητούν τα καλά τραγούδια σήμερα....Υπάρχει πολύς κόσμος....Ίσως να είναι και περισσότεροι αυτοί που ψάχνουν τα καλά τραγούδια...Απλά οι "άλλοι" έχοντας , εκ των πραγμάτων, ένα τραγούδι πιο "φανταχτερό", πιο "πικάντικο" ίσως και έχοντας πιάσει "αγκαζέ" τα ΜΜΕ , φαίνονται περισσότερο....

Κάπου αλλού λες:

Μην ξεχνάμε πως ότι κέρδισε την εκτίμηση των πολλών, δεν είναι καλλιτεχνικά ούτε επιτυχημένο ούτε αποτυχημένο. Το τι αξίζει πραγματικά θα μας το πει ο ένας υπέρτατος κριτής που δεν είναι άλλος από το χρόνο.

Kαι συνεχίζεις:

"Το "Πουκάμισο το θαλασσί" δεν είναι καλύτερο τραγούδι από το "Ανάβει η ανατολή" του Σέμση και η "Γοργόνα" που λέει ο Καλατζής δεν είναι καλύτερο τραγούδι από την "Εχεμύθεια" του Ζούδιαρη που τραγούδησε μαγικά η Αρλέτα."

Από τη στιγμή λοιπόν που τα τραγούδια του Κουγιουμτζή και του Λοίζου που αναφέρεις έχουν κυκλοφορήσει πριν από 35-40 χρόνια, δεν είναι τελείως άστοχο να τα συγκρίνουμε με τραγούδια που κυκλοφόρησαν τόσο πρόσφατα;

Όσο για το αν αξίζουν ή δεν αξίζουν αυτά τα τραγούδια (στο "Πουκάμισο" και στη "Γοργόνα" αναφέρομαι) ο ίδιος ο Γιώργος Νταλάρας , συμπεριλαμβάνοντάς τα , επανειλημμένως στα προγράμματά του , έχει απαντήσει...Και πραγματικά Δώρα, απορώ,για το πώς εσύ ειδικά, μπαίνεις στη διαδικασία του να βάλεις σε διαδικασία σύγκρισης ένα τραγούδι του Κουγιουμτζή, όποιο, κατά τη γνώμη σου, κι αν είναι αυτό....Εσύ ειδικά....Κρίμα...

Όσο για το αν μπορούμε να διακρίνουμε

"πόσο μεγάλος καλλιτέχνης είναι όταν θέλει ο Γιώργος Νταλάρας" αυτό το "Όταν θέλει", καλύτερα να μην το σχολιάσω....

Πριν γράψω λοιπόν τις δικές μου εκτιμήσεις για το δίσκο, θα ήθελα να θυμίσω μια απάντηση του Γιώργου Νταλάρα σε μια πολύ πρόσφατη συνέντευξη του στην Alona Azaria (aaz) και στον Αποστόλη Γιαννακίδη:

"aa: Το ίδιο forum, Dalaras.com, το οποίο λειτουργεί με έναν πολύ επαγγελματικό τρόπο, διατηρεί ακριβείς καταλόγους που αφορούν την καριέρα σας. Επισκέπτεστε συχνά αυτό το site και αντλείτε έμπνευση από αυτά που λέγονται εκεί; Τι θα θέλατε να πείτε στα μέλη και στους διαχειριστές του forum;

Γ.Ντ: Το ξέρω και με συγκινεί ιδιαίτερα. Τους ευχαριστώ για το ενδιαφέρον και την αγάπη τους. Και επιπλέον εκτιμώ πολύ την κριτική τους".

Μια αίσθηση μου δημιουργείται λοιπόν, ακούγοντας και ξανακούγοντας αυτό το δίσκο

ΑΜΗΧΑΝΙΑ.

Σίγουρα δεν είναι άσχημος ο δίσκος του Μάνου ΕλευθερίουΑυτό όμως είναι το ζητούμενο; Ένας όχι άσχημος δίσκος ή ένας «μεγάλος» δίσκος σε ποίηση ενός μεγάλου ποιητή;

Θα σταθώ περισσότερο στο θέμα της μελοποίησης των στίχων και όχι στους ίδιους τους στίχους.Αυτοί από μόνοι τους είναι εξαιρετικοίΣτίχοι όπως «Κι έγινε η αγάπη, προσφυγιά ταπεινωμένη» ή «Με την Ελλάδα στο κεφάλι σαν αιμάτωμα» δεν γράφονται κάθε μέραΕίναι χαρακτηριστικό αυτό που λέει ο Γιώργος Καζαντζής σε συνέντευξή του στο Music Heaven, ερωτώμενος για το τραγούδι «Η πανοπλία που φοράς» :

«Είναι ένα ωραίο τραγούδι με πολύ ωραίο στίχο του Μάνου Ελευθερίου, πολύ ωραία στιγμή και τογραψα αμέσως, μ «έπιασε» ο στίχος αμέσωςΠως είναι ρε παιδί μου ένα στιχάκι που σε «πιάνει» αμέσωςΓιατί ξέρεις άρχισα να πιστεύω τελευταία μήπως είναι δικό μου το πρόβλημα και δεν με «πιάνουν» οι στίχοιΜου φέρνουν , μου φέρνουν στίχουςΕ μόλις μούρχεται ο «Χειμωνανθός» της Ελένης Φωτάκη, που ήταν και άγνωστη κοπέλακατευθείανβλέπω το «Μαχαιρωμένο τραγούδι», κατευθείαν, την «Πανοπλία» κατευθείαν»

Θα ήθελα να είχα την ευκαιρία και να ρωτήσω κάποιον από τους δυο παραγωγούς Γ.Νταλάρα και Μ.Κουμπιό (και με την πρώτη ευκαιρία θα το κάνω) πώς και με ποιο κριτήριο αποφασίζεται η μουσική «κατεύθυνση» του κάθε νέου δίσκου Γράφει ο εκάστοτε συνθέτης ένα τραγούδι κι από κει και πέρα είναι δουλειά του παραγωγού και του ενορχηστρωτή το πώς θα ηχογραφηθεί; Μου έκανε εντύπωση, διαβάζοντας τους ενορχηστρωτές των τραγουδιών, ότι σε ελάχιστα τραγούδια την ενορχήστρωση έχουν αναλάβει οι συνθέτες

Γιατί αλήθεια τόσος «ηλεκτρισμός»; Που απευθύνεται αυτό το υλικό; Στη νεολαία; Μόνο στη νεολαία; Ο πατέρας μου πχ , ο οποίος και από μουσική ξέρει και τα παλαιότερα τραγούδια του Μάνου Ελευθερίου έχει «σπουδάσει» , μου είπε : «Αδιάφορος μου φαίνεται» .Και είμαι σίγουρος , επίσης , πως δεν είναι ο μόνος που ένιωσε έτσι...

’ρα στεκόμαστε πλέον , κυρίως στην ενορχήστρωσηΓιατί οι μελωδίες δεν είναι άσχημεςΚάποιες ίσως είναι κάπως «μπερδεμένες» ή όχι εύκολες με το πρώτο άκουσμα, πάντως άσχημες δεν είναι Ποιος αποφασίζει λοιπόν για το πώς θα ηχογραφηθεί ένα τραγούδι; Ο συνθέτης; Ο στιχουργός; Ο τραγουδιστής; Μήπως κανένας απ αυτούς; Δεν ξέρω.Αυτό είναι το κυριότερο ερώτημα που έχω να θέσω

Είναι μεγάλο θέμα για το τι είναι «λαικό τραγούδι» σήμερα και πως εκφράζεταιΚαι σίγουρα λέγοντας «λαικό τραγούδι» δεν εννοώ αυτό που παίζεται μόνο με μπουζούκιΑλλά όχι κι αυτό που ακούμε στο συγκεκριμένο δίσκοΘα έλεγα πως είναι το τραγούδι που "τραγουδιέται",που μπορεί να τραγουδηθεί από τον κόσμο, χωρίς να είναι "εύπεπτο" βέβαια...Και υπάρχουν εξαιρετικοί δημιουργοί για να γράψουν όμορφα λαικά τραγούδιαΚάποιοι απαυτούς έχουν γράψει και στα cds αυτής της σειράς

Και με το θέμα της προώθησης των νέων δίσκων τι γίνεται τελικά; Γιατί δεν παρουσιάζονται ευρύτερα με κάποιο τρόπο , όπως έγινε με τον πρώτο δίσκο του Λευτέρη Παπαδόπουλου; Aρκεί μόνο ένα τυπικό δελτίο τύπου ή μια ραδιοφωνική συνέντευξη ή ακόμα και μια εκπομπή ποιοτική μεν , αμφιβόλου ακροαματικότητας δε , όπως το «Στην υγειά μας» , τo πρώτο μέρος της οποίας πέφτει την ίδια ώρα με την εκπομπή του Λάκη Λαζόπουλου; Αν δεν αναφερθούν όλα τα κανάλια στα δελτία τους , στις «ώρες αιχμής» , πως θα γίνει ευρέως γνωστός ο δίσκος; Με «κλειστές» προακροάσεις, όπως έγινε και με το δίσκο του Αλκαίου;

Θα σας θυμίσω μόνο, αυτό που είπε ο Μίκης Θεοδωράκης στην πρόσφατη συνέντευξή του στον «Πολίτη Κ», την οποία πιστεύω πως οι περισσότεροι διαβάσατε, πως μόλις το κανάλι Alter έδειξε μερικά σποτάκια της «Οδύσσειας» το cd έγινε χρυσό

Και δεν είναι άλλοθι το ότι στην προηγούμενη παρουσίαση του Λ.Παπαδόπουλου, τα κανάλια ρωτούσαν για την ’ντζελα Δημητρίου και όχι για το δίσκοΑς γίνει η προσπάθεια κι από κει και πέρα την ευθύνη την έχουν τα τηλεοπτικά μέσαΤουλάχιστον δεν θα μπορούν να πουν «Μα κανείς δεν μας ενημέρωσε».Χρειάζεται «επίθεση» λοιπόν σε όλα τα μέτωπα

Ακούγοντας λοιπόν τα τραγούδια του δίσκου , θα ξεχωρίσω φυσικά τα τραγούδια τα οποία ερμηνεύει ο Γιώργος Νταλάρας, πιστεύοντας πως είναι καλά τραγούδια τα οποία σαφώς «κερδίζουν» από τον ερμηνευτή τους.Και θα ήθελα να ακούσω και τη σύνθεση του Γ.Νταλάρα ερμηνευμένη από τον ίδιο και όχι από το Χρήστο ΘηβαίοΕν πάσει περιπτώσει εκείνος ξέρει σίγουρα καλύτερα

Είχα ακούσει πως «Η πανοπλία που φοράς» του Γιώργου Καζαντζή ήταν ζειμπέκικο.Τελικά στο «μέτρημά» του, έχω την εντύπωση πως πάλι ζειμπέκικο είναιΑπλά με τη συγκεκριμένη ενορχήστρωση και με τη συγκεκριμένη ερμηνεία (η οποία δεν μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση) ακούγεται σαν ένα τραγούδι των Sex Pistols ή των Clash ή κάτι τέτοιο.Έχει ωραία μελωδία πάντως και μαυτό τον τρόπο που γράφτηκε τελικά σε ξεσηκώνει

Όσον αφορά τα υπόλοιπα τραγούδια, όμορφα είναι αυτά που ερμηνεύουν τόσο ο Μίλτος Πασχαλίδης (του Νικόλα Κουμπιού), όσο και ο Μπάμπης Στόκας (του Στέργιου Γαργάλα). Όπως επίσης και τα λαικότερα του δίσκου , τα κομμάτια δηλαδή του Σωκράτη Μάλαμα και του Κώστα Λειβαδά που ερμηνεύει ο Κώστας Μακεδόνας. Τα υπόλοιπα χρειάζονται πολύ άκουσμα ακόμα.

Δεν είναι άσχημα λοιπόν τα τραγούδιαΌλα τα τραγούδια είναι καλάΕίναι λίγο δύσκολο αυτοί οι δημιουργοί να γράψουν ένα τραγούδι που θα το πεις σκάρτοΥπάρχουν σοβαρές ενστάσεις σχετικά με την ενορχήστρωσηΚι επίσης, έχω την αίσθηση πως λείπει, αυτό που λέμε, «μεγάλο» τραγούδι.Αυτό που θα σε χτυπήσει στην ψυχή με το πρώτο άκουσμα και θα πεις «Μπράβο , αυτό είναι τραγούδι» Κάτι που , μέχρι στιγμής, από τα τραγούδια της συγκεκριμένης σειράς, μου συνέβη μόνο με το «Όλα γραφτήκανε για σένα», με το «Ένα φιλί για κείνον» και με «Το πέλαγο κορμί σου» από το δίσκο του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Αυτό τουλάχιστον ισχύει για τα δικά μου αυτιά και για τη δική μου ψυχή

Στα θετικά αυτού του δίσκου είναι βεβαίως όλα τα πολύ όμορφα σημειώματα. Ειδικά το σημείο στο οποίο ο Γιώργος Νταλάρας συνδέει τη σχέση του με το Μάνο Ελευθερίου , αναφέροντας τις μεγάλες τους επιτυχίες, είναι πολύ «ιδιαίτερο»Ολόκληρο το βιβλίο που συνοδεύει το cd είναι έργο τέχνης

Τελικά όμως «Πάντα κάτι μένει»;

[EKOSTEL 8,742]

Προβληματίστηκα εάν πρέπει να επανέλθω ,γράφοντας για τον δίσκο ''Πάντα κάτι μένει''. Ειδικά, μετά τις απόψεις που έγραψε στο topic ένα εκλεκτό και αγαπητό μέλος αυτής της κοινότητας (όπως η φίλη HARDET). Εν γένει, με ''κάλυψαν'' οι άλλοι φίλοι της κοινότητας. Θα ήθελα όμως να σταθώ στο γεγονός πως ο καθένας έχει τις απόψεις του και μπορεί να τις εκφράζει ελεύθερα χωρίς τον φόβο να λογοκριθεί από κανέναν. Κάποιοι φίλοι θεωρούν πως ο συγκεκριμένος δίσκος είναι αριστουργηματικός και κάποιοι άλλοι -μεταξύ των οποίων και η χάρη μου- θεωρούν πως ο δίσκος (όπως και η σειρά ''’ξιος Λόγος'') έχει πολλά θετικά στοιχεία αλλά διακρίνουν και κάποια αρνητικά. Που εάν αυτά τα αρνητικά -κατά την ταπεινή αλλά σεβαστή εξίσου γνώμη μας- εξέλιπαν, 'ισως να αφορούσαν ένα πιο ευρύ φάσμα κοινού. Δεν ''έθαψε'' κανείς τον δίσκο. Κάθε άλλο! Πρόκειται για έναν καλό δίσκο- ειδικά σε σχέση με το σκουπιδαριό που κυκλοφορεί.Κατατέθηκε ένας προβληματισμός που μπορεί να είναι και λανθασμένος. Κανείς δεν έχει το αλάθητο άλλωστε... Ούτε οι μεν ούτε οι δε. Εκφράζουμε όλοι την ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ μας άποψη. Το να εγκαλούμαστε όμως ως ακροατές που δεν καταλαβαίνουμε το ''πόσο μεγάλος καλλιτέχνης είναι ο Νταλάρας όταν θέλει'' είναι κάτι που με πληγώνει βαθιά. Ειδικά όταν όλοι γνωρίζουμε ποιος είναι ο καθένας μας και πόσο εκτιμά αυτόν το καλλιτέχνη, πάντα, ακόμα και στις αδυναμίες του. Έχει δείξει πόσο σπουδαίος και μπροστάρης καλλιτέχνης είναι εδώ και χρόνια. Δεν περιμέναμε να πειστούμε μόνο από την καλή προσπάθεια που γίνεται με αυτά τα cd της αξιόλογης σειράς. Να τονίσω,επίσης, πως δεν πρόκειται για έναν προσωπικό δίσκο του Γ.Νταλάρα αλλά για συμπαραγωγή του και συμμετοχή του. Δεν θα ''φορτώσουμε'' -επομένως- μόνο σε εκείνον τα προτερήματα του δίσκου αλλά δεν θα του ''φορτώσουμε'' και κάποιες πιθανές αδυναμίες του δίσκου. Τέλος, όσον αφορά εμένα, τα μπουζουκοτράγουδα δεν ήταν ποτέ το φόρτε μου. Αντίθετα, θαυμάζω τον Νταλάρα στα ρεμπέτικα και για την τόλμη του το 1975 να τα επαναφέρει στο προσκήνιο, τον Νταλάρα της ανατροπής με τις ''Τσίλιες'',θαυμάζω τον Νταλάρα στο ''Ανεμολόγιο'' ,στο ''Διδυμότειχο'' και στις μπαλάντες, στα ''Latin'', στα μεγάλα και διαχρονικά τραγούδια που τραγούδησε και τραγουδά. Τον εκτιμώ και τον θαυμάζω για όλα τα πρόσωπα του τραγουδιού που μας έχει παρουσιάσει. Για την αδιάκοπη προσπάθεια ,το ήθος και το πάθος της αναζήτησης καλών τραγουδιών. Δεν χρειάζεται όμως κανείς μας να καταθέσει πιστοποιητικά Νταλαρικών φρονημάτων. Θα ήταν κάτι που θα το απεχθανόταν και ο ίδιος και θα το πολεμούσε.

Εν κατακλείδι, είναι ωραίο να καταθέτουμε τις απόψεις μας όλοι. Να διαφωνούμε, να συμφωνούμε. Χωρίς να χρειάζεται να επιβάλλεται η άποψη κανενός εις βάρος της άποψης του άλλου. Πρόκειται για έναν δίσκο -όπως και οι άλλοι- που σε κάποιους προκαλεί ρίγη συγκίνησης και κάποιοι δεν ενθουσιάζονται τόσο έντονα αλλά δεν τον καταδικάζουν κιόλας.

[Bithidalaras 27]

Θα ήθελα να παραθέσω κι εγώ με τη σειρά μου την άποψή μου για τον καινούργιο αυτό δίσκο.

Πρώτα απ όλα θα ήθελα να πω ό,τι τον θεωρώ τον καλύτερο από τους τρεις δίσκους της σειράς ’ξιος Λόγος. Τόσο από άποψη στίχων όσο και από την μουσική πλευρά. Τα κομμάτια που επιλέχθηκαν μου άρεσαν γενικά, με κάποιες εξαιρέσεις φυσικά. Οι Σταθμάρχες για μένα είναι το κορυφαίο κομμάτι του δίσκου. Φοβερή μουσική, φοβεροί στίχοι, φοβερή ερμηνεία. Από κει και πέρα μου άρεσαν πάρα πολύ τα κομμάτια: ΄΄Πάντα κάτι μένει΄΄, ΄΄Μέσα στον ύπνο μου γυρνάς΄΄, καθώς και οι ΄΄Γέροι΄΄. Φοβερά κομμάτια και φοβερές ερμηνείες από Κούτρα, Μακεδόνα και Μάλαμα αντίστοιχα. Το πρώτο με μετέφερε σε μια πολύ ωραία και παράξενη ατμόσφαιρα, ενώ το ΄΄Μέσα στον ύπνο μου γυρνάς΄΄ είναι το πρώτο καινούργιο ζεϊμπέκικο που μου αρέσει εδώ και πολύ πολύ καιρό. Για τον Μάλαμα, πέρα από το γεγονός ότι περίμενα να είναι ωραίο το κομμάτι του, θέλω να πω πως μου άρεσε πολύ περισσότερο από τα αντίστοιχά του τραγούδια στους άλλους δύο δίσκους.

Από κει και πέρα υπάρχουν κομμάτια που ακούγονται πολύ ευχάριστα στα δικά μου αυτιά, όπως αυτό του Μπάμπη Στόκα, το ΄΄Σε άδειο θέατρο΄΄, το ΄΄Παράσταση θα δώσω΄΄, αλλά και το τραγούδι του Νταλάρα που λέει ο Θηβαίος. Μου άρεσε πολύ το ταίριασμα της φωνής του πάνω στην μουσική του κομματιού. Τέλος, και το ΄΄Σάββατο βράδυ΄΄ δεν είναι καθόλου άσχημο.

Τα τραγούδια που μένουν, δηλαδή τα: ΄΄Η πανοπλία που φοράς΄΄, ΄΄Ένας ζητιάνος στα χρυσά΄΄, ΄΄Στου σπιτιού τη σάλα΄΄, ΄΄Το κρεβάτι τρίζει΄΄ και το ΄΄Σάββατο βράδυ΄΄, για μένα έρχονται μετά από τα προαναφερθέντα. Τα δύο που λέει ο Νταλάρας, μου άρεσαν επειδή τον ακούω σε ένα είδος που δεν τον έχω ακούσει πολύ. Απλώς δεν ξέρω αν δεν τα έλεγε ο Νταλάρας αν θα τα άκουγα τόσο ευχάριστα. Το ΄΄Η πανοπλία που φοράς΄΄ δεν μου άρεσε κυρίως εξαιτίας του Σιόλα. Αν ήταν στη θέση του κανένας Παπακωνσταντίνου το τραγούδι θα απογειωνόταν.

Το ανεκδιήγητο κατά την προσωπική μου άποψη κομμάτι του δίσκου είναι αυτό που λέει η Τσαλιγοπούλου. Ό,τι να ναι η μουσική, δεν μου άρεσε γενικά καθόλου.

Για τους στίχους δεν θέλω να πω κάτι, μιλάμε για αριστουργήματα. Εκεί που θέλω να μείνω είναι οι ενορχηστρώσεις, οι οποίες γενικά δεν μου άρεσαν στα περισσότερα κομμάτια. Θα ήθελα πολύ λιγότερο ηλεκτρισμό, και γενικότερα παραπάνω λιτότητα. Δεν είναι ανάγκη να γίνεται χαμός και να χρησιμοποιούνται όλα τα όργανα και όλες οι τάσεις σε κάθε τραγούδι. Σε μερικά κομμάτια δυο-τρία όργανα θα ήταν αρκετά. Πιστεύω ότι ενδεχόμενες ζωντανές εκτελέσεις των κομματιών αυτών θα είναι κλάσεις ανώτερες από αυτές του studio.

Τέλος, το cd αυτό διέπεται όπως και τα προηγούμενα του ΄΄’ξιου λόγου΄΄ από μια τάση ποικιλίας στα ακούσματα. Έχουμε δηλαδή ροκ κομμάτια, έντεχνα, λαϊκά, γενικότερα μια πανδαισία. Δεν το κατακρίνω αυτό, μου αρέσει γενικά, απλώς έχω πεθυμήσει έναν δίσκο με μουσική ενότητα, έναν δίσκο που να αποτελεί ολοκληρωμένο έργο του συνθέτη, όπως αυτοί του Νικολόπουλου ή το ΄΄Θέλω να τα πω΄΄.

Το σημαντικό όμως είναι πως αυτή η δουλειά για τον Μάνο Ελευθερίου είναι πολύ αξιοπρεπής και κατά την προσωπική μου άποψη μακράν η καλύτερη από τις τρεις που έχουν γίνει μέχρι τώρα. Έχει πολύ ωραία τραγούδια, και αν εξαιρέσει κανείς αυτό της Τσαλιγοπούλου, όλα τα άλλα ακούγονται ευχάριστα γενικά, καθώς απευθύνονται και σε αρκετά είδη ακροατών.. Μπορεί να μην έχει κάποιο ''μεγάλο'' τραγούδι (όπως σωστά επεσήμανε ο Θάνος), αλλά αυτό δεν μειώνει την αξία του δίσκου αυτού.

[ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΟΛΥΜΗΧΑΝΟΣ 11,573]

A

[ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΟΛΥΜΗΧΑΝΟΣ 11,573]

Kριτική του Αλέξη Λιόλη από το musiccorner:

ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ MUSIC CORNER

Μετά τα άλμπουμ "Σπάει το ρόδι" και "Οι τροβαδούροι της καρδιάς μου", με τραγούδια σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου και του ’λκη Αλκαίου αντίστοιχα, ήρθε η τρίτη έκδοση της σειράς "’ξιος λόγος", αφιερωμένη στον Μάνο Ελευθερίου. "Πάντα κάτι μένει" ο τίτλος αυτού του cd, στο οποίο δεκατρείς συνθέτες και τραγουδοποιοί - ανάμεσά τους και ο Γιώργος Νταλάρας - μελοποιούν το λόγο του Μάνου Ελευθερίου. Και το πράττουν με σεβασμό. Και γνώση. Και τέχνη. Αλλά, χωρίς έμπνευση. Ξερά. Διεκπεραιωτικά. Αναμενόμενα. Χωρίς το στοιχείο της έκπληξης στις μελωδίες τους.

Το υλικό κλήθηκαν να ερμηνεύσουν δοκιμασμένοι ερμηνευτές, άλλοι επιτυχώς και άλλοι ανεπιτυχώς επιλεγμένοι... ’ραγε, με ποια κριτήρια στο συγκεκριμένο cd συμμετείχαν οι συγκεκριμένοι καλλιτέχνες και γιατί αποκλείστηκαν κάποιοι άλλοι, που ήταν - ίσως - ή θα μπορούσαν να βρεθούν πιο κοντά στο αίσθημα της γραφής του Μάνου Ελευθερίου;

Ο κύριος Μάνος Ελευθερίου ανήκει στα "ιερά και στα όσια" του τραγουδιού μας. Με μακρά και γόνιμη θητεία, τροφοδότησε το ελληνικό τραγούδι και τον ελληνικό στιχουργικό λόγο των τελευταίων πενήντα, σχεδόν, χρόνων με ανεκτίμητης αξίας δείγματα γραφής: Ποιητικά, "αλλόκοτα", ερωτικά, πολιτικά, πικρά, αινιγματικά, υπαινικτικά, μεγαλειώδη... Και το καλό είναι ότι δεν έμεινε στις δάφνες του παρελθόντος, αλλά συνεχίζει και σήμερα να δίνει το παρόν του και με τους στίχους του να κάνει τη διαφορά. Κι αυτό θα το διαπιστώσετε, αν ακούσετε προσεκτικά - λέξη προς λέξη - τους στίχους των δεκατριών τραγουδιών στο cd "Πάντα κάτι μένει".

Κλείνοντας, κρατώ την ευχή του Μάνου Ελευθερίου η εν λόγω έκδοση - όπως και οι υπόλοιπες του "’ξιου λόγου" - "να έχουν καλή μοίρα... Και να μείνουν μερικά τραγούδια στη μνήμη των ανθρώπων για πολλά χρόνια".

HIGHLIGHTS:

Τα "απρόβλεπτα" της έκδοσης. Όπως, για παράδειγμα, η συμμετοχή του Λάκη Παπαδόπουλου ή του Αλκίνοου Ιωαννίδη σε τραγούδι του Σταύρου Σιόλα ...

ΕΝΘΕΤΟ CD:

Πληρέστατο. Αντάξιο του τιμώμενου. Με τους στίχους των δεκατριών τραγουδιών, με ενδιαφέροντα κείμενα του Μάνου Ελευθερίου, του Γιώργου Νταλάρα, του Μιχάλη Κουμπιού, του Κώστα Κωτούλα και του Σωτήρη Κακίση. Κι όλα αυτά, ενταγμένα στο ξεχωριστό εικαστικό περιβάλλον της Λιλής Ελευθερίου.

ΞΕΧΩΡΙΣΑΜΕ:

"Οι σταθμάρχες", "Σε άδειο θέατρο", "Οι γέροι", "Σαββάτο βράδυ" ...

ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΝ ΟΙ ΣΤΙΧΟΙ:

"Μιλάνε" οι στίχοι όλων των τραγουδιών... Ενδεικτικά:

"Τα σύνορα φυλούν σταθμάρχες

σαν κάποιους μετρ ξενοδοχείων.

Μοιάζουν με λήγοντες λαχείων

και με παλιές χαμένες μάχες..."

("Οι σταθμάρχες")

"Παλιές αγάπες αγιασμένες και μικρές

κι άλλες που μείνανε στον κόσμο κολασμένες

σαν καραμέλες μες στο στόμα μας πικρές

μας ταξιδεύουν κάθε βράδυ στοιχειωμένες..."

("Σε άδειο θέατρο")

http://www.musiccorner.gr/nees_kyklof/08/e...leftheriou.html

[ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΟΛΥΜΗΧΑΝΟΣ 11,573]

Από το σημερινό "Ελεύθερο τύπο"

[ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΟΛΥΜΗΧΑΝΟΣ 11,573]

Από το περιοδικό "CITY" (6-6-08)

[EKOSTEL 8,742]

Μία κριτική από τον Πολίτη της Κύπρου.

http://www.politis-news.com/cgibin/hweb?-A...472&-V=articles

Από τη σειρά "’ξιος Λόγος" που επιμελούνται ο Γιώργος Νταλάρας κι ο Μιχάλης Κουμπιός κυκλοφόρησε το τρίτο CD που είναι αφιερωμένο στον στιχουργό Μάνο Ελευθερίου. Τα δύο προηγούμενα ήσαν αφιερωμένα στους στιχουργούς Λευτέρη Παπαδόπουλο (Σπάει το ρόδι) και ’λκη Αλκαίο (Οι τροβαδούροι της καρδιάς μου), κι όπως πολλάκις εξήγησαν οι εμπνευστές του εγχειρήματος αυτού, σκοπός της σειράς είναι να τιμηθούν οι μεγάλοι στιχουργοί κι ο λόγος τους, από "νεότερους" σχετικά τραγουδοποιούς και τραγουδιστές. Τώρα πόσο νέοι μπορεί να είναι τραγουδοποιοί που έκλεισαν μια εικοσαετία στο τραγούδι, αυτό είναι άξιον απορίας! Έτσι, 13 νέα στιχουργήματα του Ελευθερίου μελοποιούν οι Γιώργος Ανδρέου, Στέργιος Γαργάλας, Χρήστος Θηβαίος, Γιώργος Καζαντζής, Νικόλας Κουμπιός, Κώστας Λειβαδάς, Σωκράτης Μαλάμας, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Γιώργος Νταλάρας, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Λάκης Παπαδόπουλος, Σταύρος Σιόλας, Διονύσης Τσακνής και ερμηνεύουν οι Χρήστος Θηβαίος, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Μελίνα Κανά, Γιάννης Κούτρας, Κώστας Μακεδόνας, Σωκράτης Μάλαμας, Γιώργος Νταλάρας, Μιλτιάδης Πασχαλίδης, Σταύρος Σιόλας, Μπάμπης Στόκας και Ελένη Τσαλιγοπούλου. Με άλλα λόγια 20 άτομα που ο καθένας κουβαλά τη δική του μικρή ή μεγάλη ιστορία στο τραγούδι, μπήκαν στο στούντιο για τις ανάγκες αυτού του CD, με την ελπίδα ότι θα "μείνουν μερικά τραγούδια στη μνήμη των ανθρώπων για πολλά χρόνια", κατά τον Μάνο Ελευθερίου. Κατ' αρχάς, είναι πολύ δύσκολο να βρεις τη φόρμα και το μέτρο 20 διαφορετικών ανθρώπων, ασχέτως αν στη λογική μας, θεωρούμε ότι έχουν τις ίδιες μουσικές ανησυχίες. Έτσι, αναπόφευκτα η διεκπεραιωτική εργασία στα πλείστα τραγούδια είναι εμφανής. Και είναι λογικό. Όταν ζητάς από έναν τραγουδοποιό να σου μελοποιήσει ένα τραγούδι το οποίο θα συμπεριληφθεί σε μια συλλογή, θα το κάνει χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, κόπο και πόνο. Το ίδιο ισχύει και για τους τραγουδιστές που καλούνται να ερμηνεύσουν ένα τραγούδι στο στούντιο και να παν στη δουλειά τους. Δηλαδή, από τη στιγμή που ο συνθέτης δεν καλείται να δουλέψει πάνω σ' ένα κύκλο τραγουδιών -πράγμα σπάνιο στις μέρες μας- δεν υπάρχει περίπτωση να βασανίσει το μυαλό του για ένα κομμάτι που ξέρει ότι θα χαθεί μες στον ορυμαγδό της δισκογραφικής παραγωγής ή ότι ελάχιστα θ' ακουστεί. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα που υφίσταται στην ελλαδική δισκογραφία εδώ και χρόνια είναι το κομμάτι της ενορχήστρωσης. Τις τελευταίες δεκαετίες -ειδικά από τους "έντεχνους"- ακούμε ενορχηστρώσεις που είναι πανομοιότυπες. Ενορχηστρώσεις όπου απουσιάζει εντελώς το μέτρο, η ιδιαιτερότητα και η γνώση από τους περισσότερους ενορχηστρωτές. Λες κι ο καλός ενορχηστρωτής είναι αυτός που παίρνει στα χέρια του μια μελωδία κι ένα στίχο κι ό,τι άκουσμα ή απωθημένο έχει μέσα του, θεωρεί καθήκον του, να το χωρέσει μέσα σε τρία-τέσσερα λεπτά! Ακούς π.χ. παλιούς δίσκους του Χατζιδάκι, του Θεοδωράκη, του Ξαρχάκου, του Μαρκόπουλου, του Λοΐζου, του Μούτση, του Σαββόπουλου κ.ά. και θαυμάζεις τις προσεγμένες και ουσιώδεις ενορχηστρώσεις τους είτε τις έκαναν οι συνθέτες είτε τις έκαναν οι λίγοι επαγγελματίες ενορχηστρωτές που υπήρχαν στην εποχή τους. Σήμερα, σπανίως στέκεσαι με προσοχή απέναντι σ' έναν ενορχηστρωτή. Ξεχωρίζουν καμιά δεκαριά άλμπουμ, αλλά το πρόβλημα παραμένει. Το ίδιο συμβαίνει και με το δίσκο αυτό. Βαρύγδουπα ηλεκτρονικά πλήκτρα, πομπώδη τύμπανα και να αιωρείται συνεχώς μια βαριά παρωχημένη ποπ/ροκ αισθητική, που θυμίζει τη σύγχυση της δεκαετίας του 1980! Κι εδώ έχουμε να χειριστούμε κι υποτίθεται να αναδείξουμε τον λόγο ενός ανθρώπου που μπορεί να μην γράφει πια τα μεγάλα τραγούδια, που έγραφε πριν από τριάντα χρόνια, όμως εξακολουθούν να ενδιαφέρουν αν και είναι φανερό ότι το τεχνικό μέρος λειτουργεί εις βάρος της έμπνευσης. ’λλωστε όπως είπε κι ο ίδιος σε διάφορες συνεντεύξεις του, τα τελευταία χρόνια ασχολείται πιο πολύ με τον πεζό λόγο και πού και πού γράφει και κανένα τραγουδάκι. Πραγματικά θα ήθελα να αποτελούσε μια πρόταση σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς ένα άλλο τραγούδι, φτιαγμένο από παλιούς και νέους δημιουργούς που θεωρούν ότι ακόμα έχουν κάτι να πουν και να προτείνουν. Όμως, με τα τρία CD του "’ξιου Λόγου" δεν πραγματώνεται κάτι τέτοιο, διότι πέραν από τη φυσική και καλλιτεχνική κούραση, το τραγούδι θέλει μεταφορικά αίμα και δουλειά και σε καμία περίπτωση στοχοθεσίες και μεγαλοστομίες.

π.λ

[Apostolis 2,082]

Δεν ξέρω αν έχει ξαναμπεί.

Ο Ελευθερίου ξανακάθησε στο θρόνο του

Της ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

Ο Μάνος Ελευθερίου έχει χιούμορ. Εχει εκείνη την ευγένεια, την τόσο λεπτή σαν τις φτιαγμένες με το βελονάκι δαντέλες της αστικής Σύρου της καταγωγής του. Κι έχει κι ένα ατελείωτο απόθεμα ανεκδοτολογικών αφηγήσεων για παλιούς ηθοποιούς και λογοτέχνες. Και τα τρία στοιχεία αναδύονται ακόμα πιο ξεκάθαρα στις δημόσιες εμφανίσεις του, θωρακίζοντάς τον από απρόβλεπτες εισβολές στο προσωπικό του πεδίο ή από τον κίνδυνο εξομολογήσεων. Αυτές άλλωστε τις κάνει κάτω από τις γραμμές της μυθιστοριογραφίας, της ποίησης και πάνω από όλα των τραγουδιών του.

«Σε άδειο θέατρο χωρίς τους θεατές / μέσα στη νύχτα σαν καράβι ταξιδεύεις...». Απ' τους καινούργιους στίχους του Μάνου Ελευθερίου

Δεκατρία τέτοια τραγούδια, που επαναφέρουν τον Ελευθερίου στον υψηλό θρόνο της στιχουργικής του, επέλεξε ο Γιώργος Νταλάρας, ο Μιχάλης Κουμπιός και ο ίδιος. Αφορμή, ακόμη ένας δίσκος τής, αφιερωμένης στους μεγάλους στιχουργούς, δισκογραφικής σειράς «Αξιος Λόγος» για την ετικέτα «Καμπανάκι» της Universal. Αυτές τις μέρες ολοκληρώνονται οι ηχογραφήσεις στο Studio «Αιολία» και ο δίσκος θα κυκλοφορήσει πιθανότατα μέσα στον επόμενο μήνα.

Σε μια τέτοια συνάντηση βρεθήκαμε χθες αυτόπτες μάρτυρες ενός δημιουργικού αναβρασμού, με τον ηχολήπτη Γιώργο Φραγκέλη και έναν εκ των ενορχηστρωτών τον (και συνθέτη) Πιτ Γιατράκο, να τελειοποιούν τις μίξεις. Με το συνθέτη Γιώργο Καζαντζή, που μελοποίησε ένα από τα τραγούδια («Η πανοπλία που φοράς»), να περιμένει τη ρύθμιση των λεπτομερειών μέχρι την τελική ηχογράφηση, με ερμηνευτές τους Γιώργο Νταλάρα και Σταύρο Σιόλα. Με τον Μιχάλη Κουμπιό να κοιτάζει φωτογραφίες, υποψήφιες για το εξώφυλλο. Και με τον Μάνο Ελευθερίου να φωτογραφίζεται με τα χίλια ζόρια, ενώ ταυτόχρονα αφηγούνταν τι είχε πει ο Καβάφης στην πρώτη του τετ-α-τετ συνάντηση μ' έναν κριτικό, που είχε εκφραστεί απαξιωτικά για την ποίησή του («μου είστε γνωστός φυσιογνωμικά, εντελώς άγνωστος ως υπογραφή») ή πώς εργαζόταν ο Ιψεν απέναντι στο πορτρέτο του άσπονδου φίλου του Στρίντμπεργκ, ώστε να συντηρεί τη δημιουργική του μανία...

Τις προσωπικές σκέψεις, τις εικόνες του, όλα αυτά τα έχει διαφυλάξει ο Μάνος Ελευθερίου για τα «μονόπρακτα» των καινούργιων του τραγουδιών με στίχους όπως π.χ. αυτός που ανέλαβε να μελοποιήσει ο νεαρός Νικόλας Κουμπιός και να ερμηνεύσει ο Μίλτος Πασχαλίδης «Θα σου ετοιμάσω τσάι γιασεμί/και στη βαθιά θα κάτσεις πολυθρόνα/ τις κεφαλές θα σου χαρίσω, του Ερμή,/ της Πολυδούρη ένα χειρόγραφο-κι ακόμα/ ό,τι με νύχια γράφτηκε στο χώμα/ και πάνω στο δικό μου το κορμί».

Ο Γιώργος Νταλάρας στην ηχογράφηση του τραγουδιού «Η πανοπλία που φοράς», σε μουσική Γιώργου Καζαντζή και στίχους Μάνου Ελευθερίου

Ενας άλλος στίχος που θα στοιχημάτιζε κανείς πως ανήκει στον Ελευθερίου, ακόμα κι αν δεν ήξερε το δημιουργό του, είναι: «Με τρένο ερχόμαστε απ' την Πάτρα/ και στις στροφές γι' άλλα μιλούσες/ το 'ξερα πως δε μ' αγαπούσες/ μα εγώ ανέβαινα προς τ' άστρα». Τον έχει μελοποιήσει ο Δημήτρης Παπαδημητρίου για τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα.

Στην ομάδα των ερμηνευτών είναι ακόμα οι Γιάννης Κούτρας, Κώστας Μακεδόνας, Μελίνα Κανά, Ελένη Τσαλιγοπούλου, Σωκράτης Μάλαμας, Μπάμπης Στόκας. Και σ' αυτή των δημιουργών, νεότερος είναι ο προπέρσινος νικητής του Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης Σταύρος Σιόλας. Κι ακόμα, εκτός από όσους αναφέραμε, είναι οι Λάκης Παπαδόπουλος, Γιώργος Ανδρέου, Κώστας Λειβαδάς, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Σωκράτης Μάλαμας, Διονύσης Τσακνής, Στέργιος Γαργάλας κι ο Νταλάρας, συνθέτης ενός τραγουδιού που ερμηνεύει ο Θηβαίος -μελοποιεί κι αυτός ένα άλλο που ερμηνεύει αντίστοιχα ο Νταλάρας. «Αυτές οι ανταλλαγές, ή οι νέες συνεργασίες είναι το ζητούμενό μας», διευκρινίζει ο Μιχάλης Κουμπιός για τους στόχους της σειράς που ευελπιστεί να δίνει ένα δυναμικό παρών υπέρ του ελληνικού τραγουδιού.

Στην περίπτωση του Μάνου Ελευθερίου και του δίσκου που θα βαφτιστεί «Πάντα κάτι μένει», φωτίζεται η αφηγηματική του δεινότητα που κρύβει σχεδόν πάντα ένα δεύτερο επίπεδο συμβολισμού. Αλλοτε ο ποιητής το κρατά για τον εαυτό του κι άλλοτε το απευθύνει προς τους μοναχικούς συνοδοιπόρους της τραγουδοποιίας του: «για μας η κάθε αλλαξιά/ ήταν καημός και μοναξιά/ κι οι έρωτές μας με τους πόνους μπαλωμένοι...».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 28/02/2008

Πηγή: http://www.enet.gr/online/online_text/c=11...008,id=15326296

Το άρθρο έχει και δύο φωτογραφίες:

Μάνος Ελευθερίου & Μιχάλης Κουμπιός

Ο Γιώργος Νταλάρας στην ηχογράφηση του τραγουδιού «Η πανοπλία που φοράς», σε μουσική Γιώργου Καζαντζή και στίχους Μάνου Ελευθερίου

[ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΟΛΥΜΗΧΑΝΟΣ 11,573]

Δεν ξέρω αν έχει ξαναμπεί.

Στις πληροφορίες για νέες συναυλίες.

[Agnie 1]

"

[neck 627]

...Αυτό,που εξακολουθεί να κάνει εντύπωση...καιρό τώρα στα γραφόμενα του...κύριου Αραβανή,

είναι η εξολοκλήρου απουσία αναφοράς στις ερμηνείες των τραγουδιστών...Γιατί άραγε;;;

Όποιος ξέρει,κατάλαβε...

[nefeli 1,116]

Συνέντευξη του Ελευθερίου στην εβδομαδιαία εφημερίδα "Εποχή" με αφορμή τον ’ξιο Λόγο (20/7/08)

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟ ΜΑΝΟ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ

Στα νιάτα μου νομίζαμε ότι γράφοντας ένα τραγούδι αλλάζαμε τον κόσμο

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τη σειρά "’ξιος λόγος" ο δίσκος "Πάντα κάτι μένει" σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου. Τα 13 τραγούδια του δίσκου μελοποίησαν οι Γιώργος Ανδρέου, Στέργιος Γαργάλας, Χρήστος Θηβαίος, Γιώργος Καζαντζής, Νικόλας Κουμπιός, Κώστας Λειβαδάς, Σωκράτης Μάλαμας, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Γιώργος Νταλάρας, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Λάκης Παπαδόπουλος, Σταύρος Σιόλας και Διονύσης Τσακνής. Στις ερμηνείες συναντάμε μια αξιοζήλευτη ενδεκάδα: Χρήστος Θηβαίος, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Μελίνα Κανά, Γιάννης Κούτρας, Κώστας Μακεδόνας, Σωκράτης Μάλαμας, Γιώργος Νταλάρας, Μιλτιάδης Πασχαλίδης, Σταύρος Σιόλας, Μπάμπης Στόκας, Ελένη Τσαλιγοπούλου. Η προσεγμένη έκδοση είναι εικονογραφημένη με εικαστικές παρεμβάσεις της αδερφής του ποιητή, Λιλής Ελευθερίου, και συνοδεύεται από τους στίχους των τραγουδιών και από σύντομα κείμενα για τον Μάνο Ελευθερίου των Σωτήρη Κακίση, Μιχάλη Κουμπιού, Κώστα Κωτούλα και Γιώργου Νταλάρα.

Ο ακροατής θα συναντήσει έναν Ελευθερίου σε φόρμα, και με όλα τα βέλη του στη φαρέτρα: αξιοζήλευτη διαχείριση του ρυθμού, λέξεις με λόγο ύπαρξης, νοηματική συνοχή, απόρριψη των εύκολων στιχουργικών εντυπωσιασμών, ιδεολογία και, προπαντός, συναίσθημα συγκεκριμένο και ορισμένο στο χώρο και το χρόνο. Μουσικά, ο δίσκος κινείται σε ενδιαφέρουσες, αν και άνισες μεταξύ τους, διαδρομές. Τα περισσότερα τραγούδια εκφράζουν έναν όχι πάντα πρωτότυπο ηλεκτρικό ροκ ήχο, ενώ περιλαμβάνονται και κάποιες όμορφες μπαλάντες, όπως "Οι σταθμάρχες" του Παπαδημητρίου, "Στου σπιτιού τη σάλα" του Τσακνή, και το εκπληκτικό "Πάντα κάτι μένει" του Ανδρέου. Αξιοπρόσεκτο είναι και το λαϊκότροπο "Μέσα στον ύπνο μου γυρνάς" του Λειβαδά.

Στη συζήτηση που ακολουθεί, ο ποιητής μιλάει για όσα τον πλήγωσαν, αλλά και όσα τον έκαναν να ονειρευτεί. Και δεν ονειρεύτηκε μόνος· τα μαλαματένια λόγια του συντρόφεψαν και συντροφεύουν την προσδοκία πολλών για έναν καλύτερο κόσμο.

Ηρακλής Οικονόμου

www.mousikaproastia.blogspot.com

Μιλήστε μας λίγο για το νέο δίσκο στη σειρά "’ξιος λόγος".

Από αυτά τα δεκατρία τραγούδια, τα δέκα γράφτηκαν ειδικά για αυτή τη σειρά τραγουδιών. Ο τίτλος είναι από το τελευταίο τραγούδι, του Γιάννη Ανδρέου, που τραγουδάει ο Γιάννης Κούτρας. Τον Κούτρα τον διάλεξε ο Μιχάλης Κουμπιός, ο ένας από τους δύο παραγωγούς της σειράς μαζί με τον Γιώργο Νταλάρα. Τρία τραγούδια είχαν δοθεί ήδη σε συνθέτες ένα χρόνο πριν αρχίσει η σειρά, δηλαδή το 2005. Αν παρατηρήσει κανείς και τα δεκατρία τραγούδια, θα δει ότι υπάρχει η ίδια ατμόσφαιρα σε όλα. Ακόμα και δύο λαϊκοφανή τραγούδια, όπως του Σωκράτη Μάλαμα και του Κώστα Λειβαδά, δένουν μαζί με τα υπόλοιπα που είναι περισσότερο ροκ μπαλάντες.

Υπάρχουν λέξεις που επανέρχονται, όπως η "Ελλάδα", η "οθόνη" της τηλεόρασης, πράγματα σημερινά. Κυρίως όμως επανέρχεται η ατμόσφαιρα, η καταπίεση, ο εγκλεισμός ενός ανθρώπου σε ένα χώρο που βλέπει κάτι ελάχιστο από τα συμβαίνοντα έξω, ή ακούει τι γίνεται έξω στην ανθρωπότητα.

Είμαι πολύ ευχαριστημένος από τη δουλειά που έκαναν όλοι οι μουσικοί. Αυτό το εντόπισε ο Θηβαίος, που είπε ότι ακούγοντας αυτή τη σειρά τραγουδιών, έχει κάποιος την εντύπωση ότι την έγραψε ένας μόνο άνθρωπος. Πράγματι, υπάρχουν σύνδεσμοι, είναι σαν να πετάει ο ένας στον άλλον ένα σκοινί να πιαστεί. Εγώ το σκεφτόμουν ως ενότητα, αλλά και οι μουσικοί χωρίς να το καταλάβουν το έπιασαν το νόημα.

Η επιστροφή στους μεγάλους στιχουργούς αντανακλά τη σημερινή στιχουργική ένδεια ενός μεγάλου κομματιού του ελληνικού τραγουδιού;

Στιχουργική ένδεια πάντοτε υπήρχε. Απλώς τα τραγούδια ήταν λιγότερα και φαινόταν πιο εύκολα η αξία των καλών τραγουδιών. Δεν έχεις παρά να βάλεις κάτω τα πολύ καλά τραγούδια των διαφόρων περιόδων της ελληνικής μουσικής, τουλάχιστον μετά το 1950, και να δεις παράλληλα τι αθλιότητες κυκλοφορούσαν στην ελληνική αγορά. Δε λέω ότι αυτά που έκανα εγώ είναι κάτι τελείως διαφορετικό, προς θεού... Είχα ένα όνειρο, το έγραψα, αυτό είναι το βασικό.

Ποιο ήταν αυτό το όνειρο;

Θα σου πω κάτι να γελάσεις. Ξέρεις ότι στα νιάτα μας πολύς κόσμος, πολλοί νέοι τότε στιχουργοί νόμιζαν ότι γράφοντας ένα τραγούδι αλλάζουν και τον κόσμο; Ήμασταν επηρεασμένοι και από την αμερικάνικη μουσική. Ξέραμε ότι ο Ντύλαν ξεσήκωνε εκατομμύρια ανθρώπους, και νομίζαμε ότι το ίδιο πράγμα θα γίνει εδώ αν χρησιμοποιήσουμε ορισμένες λέξεις. Δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε τη διαφορά: ότι ο Ντύλαν ξεσήκωνε δέκα εκατομμύρια ανθρώπους και πουλούσε τόσα, και εμείς είχαμε να παλέψουμε με μια αγορά μίζερη, η οποία ήταν βυθισμένη στον ανατολίτικο ρυθμό. Όλη η γενιά μου στα πολύ νεανικά της χρόνια νόμιζε ότι αλλάζει τον κόσμο.

Δεν πιστεύετε ότι κάνατε τον κόσμο καλύτερο;

Όχι βέβαια. Ο κόσμος έγινε καλύτερος με μετρημένα πράγματα. Παράλληλα, ήταν τόσο φοβερά τα άθλια πράγματα που γίνανε, που είναι σαν να μην έγιναν αυτά τα θετικά πράγματα. Βέβαια, δεν χάνουνε τίποτε από την αξία τους. Αν σκεφτεί κανείς ότι η Γερμανία έχει να επιδείξει τα Βραδεμβούργια Κονσέρτα και παράλληλα έχει να επιδείξει και το Ολοκαύτωμα. Η ίδια χώρα που έβγαλε τα Βραδεμβούργια Κονσέρτα και την Ενάτη "χάρισε" στην ανθρωπότητα το Ολοκαύτωμα και την ταλαιπωρία και τον οδυρμό εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Λες: "είναι δυνατόν;". Κι όμως, είναι δυνατόν.

Πάντως, το τραγούδι σας ανέκαθεν ήταν βαθιά πολιτικό...

Και στο καινούργιο CD υπάρχουν πολιτικές. Και βεβαίως υπάρχει ένας στίχος που λέει ο Νταλάρας, τον έχει μελοποιήσει ο Θηβαίος: με την Ελλάδα στο κεφάλι σαν αιμάτωμα. Νομίζω ότι είναι καίριος αυτός ο στίχος και δείχνει πολλά πράγματα. Είμαι πολίτης αυτής της χώρας και πρέπει να πω κι εγώ πέντε πράγματα. Με τις δυνάμεις και τις δυνατότητες που έχω, αυτό μπορώ να κάνω.

Επηρεάστηκε ο λόγος σας από το μεγάλο αριστερό κίνημα που υπήρξε στην Ελλάδα το 60 και το 70; Νιώσατε κομμάτι ενός κινήματος;

Ναι, βέβαια, πάρα πολύ. Και το ένιωσα αυτό χωρίς να ανήκω ενεργά κάπου. Μου άνοιξε πολλές πόρτες η θητεία μου στην Αριστερά. Παράλληλα, εγώ είχα μια διαίσθηση φοβερή, και είχα μιλήσει με δυο-τρεις παλιούς ανθρώπους, που ήταν καταβεβλημένοι από τα χρόνια και μου είχαν ανοίξει τα μάτια σε πράγματα που δεν ήθελα να πιστέψω. Μου έλεγαν διάφορα πράγματα που συμβαίνανε και νόμιζα ότι τα λέγανε επειδή είχαν προσωπικά με κάποιους. Τελικά, είχαν το απόλυτο δίκιο, για πράγματα που γίνανε γνωστά ύστερα από πάρα πολλά χρόνια και δυστυχώς δεν ζούνε πια για να νιώσουν τη δικαίωσή τους αυτοί οι άνθρωποι.

Ο Νταλάρας σας αποκαλεί "υγιή έφηβο". Ποιο είναι το μυστικό της πνευματικής και ποιητικής νεότητας;

Ποια νεότητα; Υπάρχει τέτοιο πράγμα; Δεν ξέρω. Δεν θα ήθελα με τίποτα να είμαι έφηβος. Να ήμουν πέντε-έξι χρόνια νεότερος, ναι, αλλά έφηβος όχι. Γιατί ήταν πολύ δύσκολα τα χρόνια εκείνα που ήμουν έφηβος. Δεν θα ήθελα με τίποτα, με τίποτα.... Καλά είμαι έτσι.

Σε ποιες δυσκολίες αναφέρεστε;

Υπαρξιακές καταρχήν. Δεν είχα έναν άνθρωπο να με συμβουλέψει, και αυτό ήταν πάρα πολύ δυσάρεστο. Πού και πού κατάφερνα να αρπάξω μια λέξη. Τα βιβλία δεν είχαν τη δυνατότητα να με συμβουλέψουν. Οτιδήποτε και να διάβαζες, έβλεπες ότι ο συγγραφέας ήταν κλειστός και αναφερόταν μόνο στον εαυτό του. Ακόμα και αριστουργήματα να διάβαζες, δεν σε βγάζανε πουθενά. Ελάχιστα πράγματα σου δίνανε μιαν ανάσα. Μου έλειψε η ανθρώπινη επαφή που έχει ένας μεγαλύτερος προς έναν νεότερο, που του πιάνει το χέρι και του λέει "μην κάνεις αυτό, να κάνεις το άλλο, εκείνο θα σε σώσει" ή "αν σ΄ αρέσει αυτό, προσπάθησε να το προχωρήσεις προς αυτή την οδό, και θα έχεις συμπαραστάτες τον τάδε, το έργο του τάδε". Αυτή τη συμβουλή δεν την είχα ποτέ.

Δεν είχατε ποτέ ένα δάσκαλο;

Ποτέ. Και μου έλειψε πάρα πολύ. Είναι τελικά αυτό που λέει ο Σεφέρης, ότι είμαστε όλοι τραγικά αυτοδίδακτοι.

Πάντα κάτι μένει... Κοιτώντας πίσω, τι έμεινε στον Μάνο Ελευθερίου από τη θητεία του στο ελληνικό τραγούδι;

Μείνανε πολλά ωραία πράγματα, και πολλά άσχημα. Τώρα, να τα σκέφτεται κανείς τα άσχημα είναι ανοησία. Μένω πολλές φορές στα ωραία, στις ωραίες στιγμές. Μου δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσω σπουδαίους ανθρώπους μέσω του τραγουδιού, πέρα από τους συνθέτες τους ίδιους ή τους τραγουδιστές. Μάλιστα, μερικοί έχουν γίνει και φίλοι μου επί χρόνια, και είναι πολύ σημαντικό να έχεις μια φιλία. Όπως με τον Λεοντή ας πούμε, όπου έχουμε μια αγνή φιλία δεκάδες χρόνια τώρα. Παράλληλα, γνωρίζεις και ανθρώπους που δεν έπρεπε να τους γνωρίσεις^ παρ΄ όλ΄ αυτά, η ζωή τα έφερε έτσι που να είσαι μες στα πόδια τους, και εκείνοι μες στα δικά σου. Αυτό ήταν μια δυσάρεστη εμπειρία.

[Agnie 1]

Εφημερίδα "Κοινή Γνώμη"

29 Αυγούστου 2008

[marochr 4,538]

Παλιός δίσκος, πρόσφατο δημοσίευμα. Μπαίνει για αρχειακούς λόγους... 

 

http://www.mousikesebeeries.gr/?p=21410